COPYRIGHT
Published by HarperCollinsPublishers Ltd 1 London Bridge Street London SE1 9GF www.tolkien.co.ukwww.tolkienestate.com Published by HarperCollinsPublishers 2015 All texts and materials by J.R.R. Tolkien © The Tolkien Trust 2010, 2015 Introductions, Notes and Commentary © Verlyn Flieger 2010, 2015
![](
t2lUWHRYTUw6Y29tLmFkb2JlLnhtcAAAAAAAPD94cGFja2V0IGJlZ2luPSLvu78iIGlkPSJXNU0w
TXBDZWhpSHpyZVN6TlRjemtjOWQiPz4KPHg6eG1wbWV0YSB4bWxuczp4PSJhZG9iZTpuczptZXRh
LyIgeDp4bXB0az0iQWRvYmUgWE1QIENvcmUgNS42LWMwNjcgNzkuMTU3NzQ3LCAyMDE1LzAzLzMw
LTIzOjQwOjQyICAgICAgICAiPgogICA8cmRmOlJERiB4bWxuczpyZGY9Imh0dHA6Ly93d3cudzMu
b3JnLzE5OTkvMDIvMjItcmRmLXN5bnRheC1ucyMiPgogICAgICA8cmRmOkRlc2NyaXB0aW9uIHJk
ZjphYm91dD0iIgogICAgICAgICAgICB4bWxuczp4bXA9Imh0dHA6Ly9ucy5hZG9iZS5jb20veGFw
LzEuMC8iCiAgICAgICAgICAgIHhtbG5zOmRjPSJodHRwOi8vcHVybC5vcmcvZGMvZWxlbWVudHMv
MS4xLyIKICAgICAgICAgICAgeG1sbnM6eG1wTU09Imh0dHA6Ly9ucy5hZG9iZS5jb20veGFwLzEu
MC9tbS8iCiAgICAgICAgICAgIHhtbG5zOnN0RXZ0PSJodHRwOi8vbnMuYWRvYmUuY29tL3hhcC8x
LjAvc1R5cGUvUmVzb3VyY2VFdmVudCMiCiAgICAgICAgICAgIHhtbG5zOnN0UmVmPSJodHRwOi8v
bnMuYWRvYmUuY29tL3hhcC8xLjAvc1R5cGUvUmVzb3VyY2VSZWYjIgogICAgICAgICAgICB4bWxu
czpwaG90b3Nob3A9Imh0dHA6Ly9ucy5hZG9iZS5jb20vcGhvdG9zaG9wLzEuMC8iCiAgICAgICAg
ICAgIHhtbG5zOnRpZmY9Imh0dHA6Ly9ucy5hZG9iZS5jb20vdGlmZi8xLjAvIgogICAgICAgICAg
ICB4bWxuczpleGlmPSJodHRwOi8vbnMuYWRvYmUuY29tL2V4aWYvMS4wLyI+CiAgICAgICAgIDx4
bXA6Q3JlYXRvclRvb2w+QWRvYmUgUGhvdG9zaG9wIENDIDIwMTUgKFdpbmRvd3MpPC94bXA6Q3Jl
YXRvclRvb2w+CiAgICAgICAgIDx4bXA6Q3JlYXRlRGF0ZT4yMDExLTA3LTA0VDAxOjQxOjE0KzAx
OjAwPC94bXA6Q3JlYXRlRGF0ZT4KICAgICAgICAgPHhtcDpNZXRhZGF0YURhdGU+MjAxOC0wNy0y
M1QxNzo0Njo0NSswMTowMDwveG1wOk1ldGFkYXRhRGF0ZT4KICAgICAgICAgPHhtcDpNb2RpZnlE
YXRlPjIwMTgtMDctMjNUMTc6NDY6NDUrMDE6MDA8L3htcDpNb2RpZnlEYXRlPgogICAgICAgICA8
ZGM6Zm9ybWF0PmltYWdlL3BuZzwvZGM6Zm9ybWF0PgogICAgICAgICA8eG1wTU06SW5zdGFuY2VJ
RD54bXAuaWlkOmU4ZTdiZTE1LTAwYTQtODc0ZC1hZGJiLTdlY2E1MjA3NTRjNTwveG1wTU06SW5z
dGFuY2VJRD4KICAgICAgICAgPHhtcE1NOkRvY3VtZW50SUQ+YWRvYmU6ZG9jaWQ6cGhvdG9zaG9w
OmY4NDM1M2QxLThlOTctMTFlOC05ZGNjLWVkZmZlNTQ3ODNiZjwveG1wTU06RG9jdW1lbnRJRD4K
ICAgICAgICAgPHhtcE1NOk9yaWdpbmFsRG9jdW1lbnRJRD54bXAuZGlkOjA4ODAxMTc0MDcyMDY4
MTE4REJCRjNBMkM2REU2MzIwPC94bXBNTTpPcmlnaW5hbERvY3VtZW50SUQ+CiAgICAgICAgIDx4
bXBNTTpIaXN0b3J5PgogICAgICAgICAgICA8cmRmOlNlcT4KICAgICAgICAgICAgICAgPHJkZjps
aSByZGY6cGFyc2VUeXBlPSJSZXNvdXJjZSI+CiAgICAgICAgICAgICAgICAgIDxzdEV2dDphY3Rp
b24+Y3JlYXRlZDwvc3RFdnQ6YWN0aW9uPgogICAgICAgICAgICAgICAgICA8c3RFdnQ6aW5zdGFu
Y2VJRD54bXAuaWlkOjA4ODAxMTc0MDcyMDY4MTE4REJCRjNBMkM2REU2MzIwPC9zdEV2dDppbnN0
YW5jZUlEPgogICAgICAgICAgICAgICAgICA8c3RFdnQ6d2hlbj4yMDExLTA3LTA0VDAxOjQxOjE0
KzAxOjAwPC9zdEV2dDp3aGVuPgogICAgICAgICAgICAgICAgICA8c3RFdnQ6c29mdHdhcmVBZ2Vu
dD5BZG9iZSBQaG90b3Nob3AgQ1M0IE1hY2ludG9zaDwvc3RFdnQ6c29mdHdhcmVBZ2VudD4KICAg
ICAgICAgICAgICAgPC9yZGY6bGk+CiAgICAgICAgICAgICAgIDxyZGY6bGkgcmRmOnBhcnNlVHlw
ZT0iUmVzb3VyY2UiPgogICAgICAgICAgICAgICAgICA8c3RFdnQ6YWN0aW9uPnNhdmVkPC9zdEV2
dDphY3Rpb24+CiAgICAgICAgICAgICAgICAgIDxzdEV2dDppbnN0YW5jZUlEPnhtcC5paWQ6ZGE4
MzFjYjAtYmFkYy00YTRiLWE4ZWEtY2Q4YzA1NzU3YjlkPC9zdEV2dDppbnN0YW5jZUlEPgogICAg
ICAgICAgICAgICAgICA8c3RFdnQ6d2hlbj4yMDE4LTA3LTIzVDE3OjQ2OjQ1KzAxOjAwPC9zdEV2
dDp3aGVuPgogICAgICAgICAgICAgICAgICA8c3RFdnQ6c29mdHdhcmVBZ2VudD5BZG9iZSBQaG90
b3Nob3AgQ0MgMjAxNSAoV2luZG93cyk8L3N0RXZ0OnNvZnR3YXJlQWdlbnQ+CiAgICAgICAgICAg
ICAgICAgIDxzdEV2dDpjaGFuZ2VkPi88L3N0RXZ0OmNoYW5nZWQ+CiAgICAgICAgICAgICAgIDwv
cmRmOmxpPgogICAgICAgICAgICAgICA8cmRmOmxpIHJkZjpwYXJzZVR5cGU9IlJlc291cmNlIj4K
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgPHN0RXZ0OmFjdGlvbj5jb252ZXJ0ZWQ8L3N0RXZ0OmFjdGlvbj4K
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgPHN0RXZ0OnBhcmFtZXRlcnM+ZnJvbSBpbWFnZS90aWZmIHRvIGlt
YWdlL3BuZzwvc3RFdnQ6cGFyYW1ldGVycz4KICAgICAgICAgICAgICAgPC9yZGY6bGk+CiAgICAg
ICAgICAgICAgIDxyZGY6bGkgcmRmOnBhcnNlVHlwZT0iUmVzb3VyY2UiPgogICAgICAgICAgICAg
ICAgICA8c3RFdnQ6YWN0aW9uPmRlcml2ZWQ8L3N0RXZ0OmFjdGlvbj4KICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgPHN0RXZ0OnBhcmFtZXRlcnM+Y29udmVydGVkIGZyb20gaW1hZ2UvdGlmZiB0byBpbWFnZS9w
bmc8L3N0RXZ0OnBhcmFtZXRlcnM+CiAgICAgICAgICAgICAgIDwvcmRmOmxpPgogICAgICAgICAg
ICAgICA8cmRmOmxpIHJkZjpwYXJzZVR5cGU9IlJlc291cmNlIj4KICAgICAgICAgICAgICAgICAg
PHN0RXZ0OmFjdGlvbj5zYXZlZDwvc3RFdnQ6YWN0aW9uPgogICAgICAgICAgICAgICAgICA8c3RF
dnQ6aW5zdGFuY2VJRD54bXAuaWlkOmU4ZTdiZTE1LTAwYTQtODc0ZC1hZGJiLTdlY2E1MjA3NTRj
NTwvc3RFdnQ6aW5zdGFuY2VJRD4KICAgICAgICAgICAgICAgICAgPHN0RXZ0OndoZW4+MjAxOC0w
Ny0yM1QxNzo0Njo0NSswMTowMDwvc3RFdnQ6d2hlbj4KICAgICAgICAgICAgICAgICAgPHN0RXZ0
OnNvZnR3YXJlQWdlbnQ+QWRvYmUgUGhvdG9zaG9wIENDIDIwMTUgKFdpbmRvd3MpPC9zdEV2dDpz
b2Z0d2FyZUFnZW50PgogICAgICAgICAgICAgICAgICA8c3RFdnQ6Y2hhbmdlZD4vPC9zdEV2dDpj
aGFuZ2VkPgogICAgICAgICAgICAgICA8L3JkZjpsaT4KICAgICAgICAgICAgPC9yZGY6U2VxPgog
ICAgICAgICA8L3htcE1NOkhpc3Rvcnk+CiAgICAgICAgIDx4bXBNTTpEZXJpdmVkRnJvbSByZGY6
cGFyc2VUeXBlPSJSZXNvdXJjZSI+CiAgICAgICAgICAgIDxzdFJlZjppbnN0YW5jZUlEPnhtcC5p
aWQ6ZGE4MzFjYjAtYmFkYy00YTRiLWE4ZWEtY2Q4YzA1NzU3YjlkPC9zdFJlZjppbnN0YW5jZUlE
PgogICAgICAgICAgICA8c3RSZWY6ZG9jdW1lbnRJRD54bXAuZGlkOjA4ODAxMTc0MDcyMDY4MTE4
REJCRjNBMkM2REU2MzIwPC9zdFJlZjpkb2N1bWVudElEPgogICAgICAgICAgICA8c3RSZWY6b3Jp
Z2luYWxEb2N1bWVudElEPnhtcC5kaWQ6MDg4MDExNzQwNzIwNjgxMThEQkJGM0EyQzZERTYzMjA8
L3N0UmVmOm9yaWdpbmFsRG9jdW1lbnRJRD4KICAgICAgICAgPC94bXBNTTpEZXJpdmVkRnJvbT4K
ICAgICAgICAgPHBob3Rvc2hvcDpDb2xvck1vZGU+MDwvcGhvdG9zaG9wOkNvbG9yTW9kZT4KICAg
ICAgICAgPHRpZmY6SW1hZ2VXaWR0aD42NTk8L3RpZmY6SW1hZ2VXaWR0aD4KICAgICAgICAgPHRp
ZmY6SW1hZ2VMZW5ndGg+ODcyPC90aWZmOkltYWdlTGVuZ3RoPgogICAgICAgICA8dGlmZjpCaXRz
UGVyU2FtcGxlPgogICAgICAgICAgICA8cmRmOlNlcT4KICAgICAgICAgICAgICAgPHJkZjpsaT4x
PC9yZGY6bGk+CiAgICAgICAgICAgIDwvcmRmOlNlcT4KICAgICAgICAgPC90aWZmOkJpdHNQZXJT
YW1wbGU+CiAgICAgICAgIDx0aWZmOkNvbXByZXNzaW9uPjU8L3RpZmY6Q29tcHJlc3Npb24+CiAg
ICAgICAgIDx0aWZmOlBob3RvbWV0cmljSW50ZXJwcmV0YXRpb24+MDwvdGlmZjpQaG90b21ldHJp
Y0ludGVycHJldGF0aW9uPgogICAgICAgICA8dGlmZjpPcmllbnRhdGlvbj4xPC90aWZmOk9yaWVu
dGF0aW9uPgogICAgICAgICA8dGlmZjpTYW1wbGVzUGVyUGl4ZWw+MTwvdGlmZjpTYW1wbGVzUGVy
UGl4ZWw+CiAgICAgICAgIDx0aWZmOlhSZXNvbHV0aW9uPjEyMDAwMDAwLzEwMDAwPC90aWZmOlhS
ZXNvbHV0aW9uPgogICAgICAgICA8dGlmZjpZUmVzb2x1dGlvbj4xMjAwMDAwMC8xMDAwMDwvdGlm
ZjpZUmVzb2x1dGlvbj4KICAgICAgICAgPHRpZmY6UmVzb2x1dGlvblVuaXQ+MjwvdGlmZjpSZXNv
bHV0aW9uVW5pdD4KICAgICAgICAgPGV4aWY6Q29sb3JTcGFjZT42NTUzNTwvZXhpZjpDb2xvclNw
YWNlPgogICAgICAgICA8ZXhpZjpQaXhlbFhEaW1lbnNpb24+MjAwPC9leGlmOlBpeGVsWERpbWVu
c2lvbj4KICAgICAgICAgPGV4aWY6UGl4ZWxZRGltZW5zaW9uPjI2NTwvZXhpZjpQaXhlbFlEaW1l
bnNpb24+CiAgICAgIDwvcmRmOkRlc2NyaXB0aW9uPgogICA8L3JkZjpSREY+CjwveDp4bXBtZXRh
PgogICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgCiAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAKICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgIAogICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgCiAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAKICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgIAogICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgCiAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAKICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgIAog
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgCiAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAKICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgIAogICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgCiAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAKICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgIAogICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgCiAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAKICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgIAogICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgCiAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAKICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgIAogICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
CiAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAKICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgIAogICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgCiAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAKICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgIAogICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgCiAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAKICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgIAogICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgCiAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAKICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgIAogICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgCiAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAKICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgIAogICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgCiAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAKICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgIAogICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgCiAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAKICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgIAogICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgCiAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAK
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgIAogICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgCiAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAKICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgIAogICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgCiAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAKICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgIAogICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgCiAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAKICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgIAogICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgCiAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAKICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
IAogICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgCiAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAKICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgIAogICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgCiAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAKICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgIAogICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgCiAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAKICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgIAog
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgCiAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAKICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgIAogICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgCiAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAKICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgIAogICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgCiAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAKICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgIAogICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgCiAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAKICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgIAogICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
CiAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAKICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgIAogICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgCiAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAKICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgIAogICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgCiAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAKICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgIAogICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgCiAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAKICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgIAogICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgCiAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAKICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgIAogICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgCiAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAKICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgIAogICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgCiAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAKICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgIAogICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgCiAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAK
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgIAogICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgCiAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAKICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgIAogICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgCiAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAKICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgIAogICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgCiAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAKICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgIAogICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgCiAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAKICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
IAogICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgCiAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAKICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgIAogICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgCiAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAKICAgICAg
ICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgIAo8P3hwYWNrZXQgZW5kPSJ3Ij8+AXrb7QAAACBjSFJNAAB6
JQAAgIMAAPn/AACA6QAAdTAAAOpgAAA6mAAAF2+SX8VGAAAGOElEQVR42uyZvY7c1hXHf7wkNCwW
GZYqAs0UBpIq2CKFCsPDwg+RLvsIKVU43itbgF36EfQW6RTGEpAyeoAUXCPFlpSxBb24y5PifvBc
kmNJSEpto5n543zc83HvOX8Vwpk/wyfkf0aeW/1N5r+OQn1TiAP281el7T/A3aadl0j3YDfsTBzE
cdiwMxQi0u827Ay/AR7fb9h5eQnsZG1n8mfpDis7zlsY9is7rgbgYlzZub30390K6VsAir+uPHge
/u2vFx5MpYjIg8hwWngwXQA4qPuFHdcA3EN1u0DGI8CgXIofhjakqPhq4VsnIiL79Gn24B8ADw1w
XMiUIsHj4TqTkQrghxaou0xm2ovIhIiIO2QyUwNMBYAZMq/d8Vz1ji3gDEAxZnZ6EZHRp/XbVY2C
T+sXmbYbABoADhnyI0C15YH/0TvYWO3BTkTE+XSOJ+WB1ACm7ZRSM4cAuPJlpLTFWB1SDKO2EBw5
rn3zZTihwuOREKpQuV8pZEjt+Wb7phihS4EzKmwM6+gEyR6+TCH1v4Wi6Hj4m40h13ZuLLzqADsj
L1JPuj4m0KhkAhXHqLwCSJdAW/4zBduoNDfAbQr28rb8d36eKa9DX6VLmSqXcTPye6BQHrQJaQCe
JWTkJ6XwB1XXg785Bk4iMu3kO1XX/TdJ5Odg1wC8i+3Y81A0zputUvwL4KaYK2XzxTgmD15nD3Hh
+2xTpknauiizc3NOTHBjJyIDT0txIdmxF0KVtlAOoRAMgHWFbuOuTjK1dv5RVonjhXLa9nRzxYee
e3cE2qGK0RH6K3ioQgKOY8rCdLAi4n09iIylO4SbfDoUIhPAri9FpnI6hOhMYuCeHTz97QTFNPv2
5AJuGTvaUiz8PdlxlyeRbi89/s3qrw8iPpXDv6CLNQyPuyHIjL8TEQ4yINLvRdxhH/PzJ5B4Ud1B
+Zez2f6jRqZYpxPwh2fnZHbR61FERq5lRGQsfJl6D8ZsxgAKm2nTM4g7O7u0HzXvVEmr8a2Qe5HJ
1Gt1InIj4s+CiEPCL8lO8WsejNuIeDmXIT/96nmqlb33x8CEs4/b0RE25oNi1cKzTMcADNVK2PY+
e7XWVgG0/lHoG410AMc7err4DmhtzUMDPfZKZ+G7OHOy80mQQWeh7IBfqt3GSf1L9XTjfi5cRek2
M2fO5nTKRwiTley0LTPCn7eR4ZLHdttsS9VtIv08GiyQzqbJaYE8V/NRhojJ3yiTH/TVFuKqWr2s
Ghlr4Gg3kKEBmi7Vo8mOQ/12Q6Y7nqteC1C5rc5qATOtkQkLFLJGwnNirUZabbrTiAMYfB1fvV3P
/tWi9RPiHyoaF/ssImJ9e9RTHKMiErebSpbabtMsbhfIy3BfG16q/nkt4kBk5CQTO3WLPXlXVJSx
+53WVqt2sZNGHqnrsg1PoUcK9Swdowsm9uBVulhu/Y1n4lttU1PdzzJ7iq6cXxjJ5sTLC1VDdxq5
SNcNT/ALZzhG2avRBV58fu4erYK2+vwNa/8fm/j375fpziHVR9hpziGSZPpz2syH25knyAEQq9Qe
A1IATN05bW4xBMxI1aolo51nZSjtufx8/2ZuxTG3oz2wMZoO+NIt3Ahzr1/kIh8yZHPvLzYeN7jo
J7uUvm5+XE02yfBWrXpxuBCR0Q/Gwa4B2CfB+7NZkMLG1c0sZ6rsfpsL+xm7/KRhVx3DbC/75MFc
cId5uXpP9Zo+c3RqPqRLho3tw+jxpNLFYjZmLR9co/bbfCbb4AKyXbPNZIZsL9F/Nwrx++3YvK9L
ftRbqFX7VSaT3zwvtDZduqL34KpfO29W50g0w0zIhFRHusKQMSqqL42K1I3iYGauRpvT+xxfQL+I
h4nVJJ9FvuFmweK4QgL7923GmA3XIxHZZfxO3cF1vcnV9PCq0WGLiBkSkRKDY+Z6CSdMNFRkv0aS
Mzmb9zxdE/2CSztVihTJ7By/4XP/6fWCZRtOgTacdgvWcDzk/OVsp4ot5B4vt4K7jCTUs//XGUmo
ecsuHNCumNP+pPjLDBn3uWvzbVn5wrqrVzVq/NX2tllzxPaUM8Pzp34vYdVc8nzNz8Dtow9gnI1i
B254w9UWG94D5Uey4WVHMWyxQ3CyklEpn/5P4hMC/x0ABZzcPNfz4O0AAAAASUVORK5CYII=
)
® and ‘Tolkien’® are registered trade marks of The Tolkien Estate Limited The Proprietor on behalf of the Author hereby asserts his moral right to be identified as the author of the Proprietor Materials. The illustrations and typescript and manuscript pages are reproduced courtesy of The Bodleian Library, University of Oxford and are selected from their holdings labelled MS. Tolkien Drawings 87, folios 18, 19, MS Tolkien B 64/6, folios 1, 2, 6 & 21, and MS Tolkien B 61, folio 126. A CIP catalogue record for this book is available from the British Library All rights reserved under International and Pan-American Copyright Conventions. By payment of the required fees, you have been granted the non-exclusive, non-transferable right to access and read the text of this e-book on screen. No part of this text may be reproduced, transmitted, down-loaded, decompiled, reverse engineered, or stored in or introduced into any information storage and retrieval system, in any form or by any means, whether electronic or mechanical, now known or hereinafter invented, without the express written permission of HarperCollins. Source ISBN: 9780008131364 Ebook Edition © May 2014 ISBN: 9780008131371 Version: 2018-07-23
The Land of Pohja by J.R.R. Tolkien
FOREWORD
Kullervo son of Kalervo is, perhaps, the least ingratiating of Tolkien’s heroes: uncouth, moody, bad-tempered and vengeful, as well as physically unattractive. Yet those traits add realism to his character, making him perversely appealing in spite of, or perhaps because of, them. I welcome the chance to introduce this complex character to a wider readership than heretofore. I am also grateful for the opportunity to refine my first transcription of the manuscript, restore inadvertent omissions, emend conjectural readings, and correct typos that found their way into print. The present text is, I hope, an improved representation of what Tolkien intended.
Since the story’s initial appearance, further work has been done on its role in the development of Tolkien’s early proto-language, Qenya. John Garth and Andrew Higgins have explored the names of both people and places in the surviving drafts and related them to his language invention, John in his article ‘The road from adaptation to invention’ (Tolkien Studies Vol. XI, pp. 1–44), and Andrew in Chapter Two of his ground-breaking PhD dissertation on Tolkien’s early languages, ‘The Genesis of J.R.R. Tolkien’s Mythology’ (Cardiff Metropolitan University, 2015). Their work adds to our knowledge of Tolkien’s early efforts, and enriches our understanding of his legendarium as a whole.
The materials here published, J.R.R. Tolkien’s unfinished early work The Story of Kullervo and the two drafts of his Oxford University talk on its source ‘On “The Kalevala”’, first appeared in Tolkien Studies Volume VII in 2010, and I am grateful for the permission of the Tolkien Estate to reprint them here. My Notes and Comments are reprinted with the permission of West Virginia University Press. My essay, ‘Tolkien, Kalevala, and “The Story of Kullervo”’, is reprinted with the permission of Kent State University Press.
Thanks for the present volume go to several people, without whom it would never have come to be. First of all to Cathleen Blackburn, to whom I first proposed that The Story of Kullervo needed to reach a larger audience than that of a scholarly journal. I am grateful to Cathleen for ushering the project through the permissions process of the Tolkien Estate and its publisher, HarperCollins. I am grateful to both the Estate and HarperCollins for agreeing with me that re-publication as a stand-alone was what Tolkien’s Kullervo merited. Thanks also to Chris Smith, Editorial Director at HarperCollins in charge of matters Tolkienian, for his help, advice, and encouragement in bringing Tolkien’s The Story of Kullervo to the wider audience it deserves. For help and advice in preparing the story and essays thanks go to Catherine Parker, Carl Hostetter, Petri Tikka and Rob Wakeman.